YELKEN UYGULAMALARI ve MANEVRALARI

Yelkenler klasik usulde bir mandar adı verilen bir halat donanımı vasıtasıyla direğe çekilir.Anayelken için direğin üzerine monte bir ray veya kanal içinden yürütülen arabalar veya gradin halatı tabir edilen bir halat donanım mevcuttur.Günümüz standart gezi teknelerinin çoğunda ön yelken sarma sistemdir. Bir tambur üstüne sarılan halat ile yelkeni küçültmek ve tamamen sarmak, mandarlı sistemlere göre gayet kolaydır. Camadan vurulması gerektiğinde, sert hava dahi olsa yelkene hakim olmak kolaydır.




Buna karşılık birçok yarış teknesi klasik mandarlı sistemleri tercih eder ve farklı havalarda farklı büyüklük ve kumaş özelliğine sahip ön yelken kullanırlar.
Sarma ön yelkenlerin kısa sürede yaygınlaşması ve kullanımlarının kolaylaşması sebebiyle zamanla ana yelkenlerde de benzer bir arayış içerisine girilmesi gündeme gelmiştir. Özellikle belli bir büyüklüğün üzerindeki tekne ve yelkenlerde, direğin içinde, dışında ve hemen önünde veya bazen de bumbanın üstünde yer alan bir rollar profili üzerine sarılan ana yelkeni açmak ve kapamanın çok daha pratik olduğunu düşünen birçok tekneci vardır.
Ancak bu tür roller sistemler için üretilmiş yelkenler, dikim tarzı itibarıyla standart uçak kanadı formundan daha düz olarak yapılırlar. Bu sebeple yelken performansı daha azdır. Keza sarma ana yelkenlerde, balen sistemleri mandarlı sistemlerdeki kadar gelişmiş şekilde uygulanamaz. Bu yüzden güngörmez yakası formu verilemez, performansın azalmasının bir diğer sebebi budur.



Özellikle sert havalarda, sarma sistemlerde oluşacak çaparizler, mandarlı sistemlere göre çözümü daha büyük problemlere yol açabilirler.Anayelkene roller sistem uygulamanın bir diğer alternatifi, yelkenin bumba üzerine sarılmasıdır. Standart olarak uygulanmayan bir donanım olup, özel teknik ve mekanizmalara ihtiyaç gösterir. Hem mandar hem de sarma sistemin avantajlarını sağlayabilme iddiasıyla piyasaya girmiştir.Mandarlı bir sistemde anayelkeni bumba üstüne toplamanın iki yolu vardır. Bunlardan birincisinde, yelken aşağı indirilirken bir sağa bir sola toplanır. Diğer yöntemde yelkenin tamamı tek tarafta oluşturulan büyük bir torba içerisine alınır ve bumba üstüne tek seferde katlanır.



Sert havalarda yelkeni hızla indirip özellikle direk tarafını kontrol altına almak ve sonra bumbanın gerisine doğru bağlamak önemlidir.

Mandarlı sistemlerde ana yelken toplamayı kolaylaştıran bir diğer sistem, lazy bag ve lazy jack tabir edilen donanımlardır. Bumbanın her iki tarafından direğe doğru çıkan inceler (jack) arasından aşağıya indirilen yelken, bumba üzerine oluşturulan bir sabit torba (bag) içerisine alınır. Torbanın uzunlamasına fermuarını kapatmakla yelken toplanmış olur.
Bu sistemde yelkeni açarken, rüzgarı tam kafadan almak gerekir, aksi takdirde cetvellerin güngörmez tarafındaki çıkıntıları lazy jack’in iplerine takılabilir.

HAFİF ve SERT HAVA AYARLARI

Rüzgarın şiddeti hafifse, yelkende olabildiğince çok ve uzun süre kalması istenir. Bu amaçla yelkenin toru mümkün olduğunca arttırılır.Tor yelkenin kendinden olan doğal çukurluğudur.Bilimsel olarak hesaplanır ve dikim tekniklerine göre,yelkenin üretimi sırasında oluşturulur. Toru seyir sırasında arttırmak içinana yelken arabası orsa seyirlerinde rüzgarüstüne alınır, genova arabası öne doğru çekilir. Üzerinde yük bulunan genova arabasını, öne almak yelken alanı büyükse çok zordur.Çoğu kez bu ayarların önceden yapılması gerekebilir. 



Hava sertleştikçe tekne ve arma zorlanır. Bunu engellemenin yolu rüzgarın yelken üzerinde geçirdiği süreyi azaltmaktır. Bu amaçla hafif havadakinin tersine torazaltılır. Yelkenlerin mümkün olduğunca düz bir formda olması sağlanır. Ana yelken arabası rüzgar altına bırakılır. Bu şekilde ıskotanın boşunun alınmasıyla  bumba orta hatta gelmeyecek ancak yelken azami derecede aşağıya doğru çekilmiş olacaktır. Bumbanın orta hatta olması teknenin daha çok yan yatmasına,bayılmasına sebep olur. Pupa palangasının boşunun alınması toru azaltan bir diğer ayarlamadır. Bumba, orta bölümde aşağıya doğru çekilir. Genova arabası arkaya çekilerek genova ile ana yelken arasındaki açıklık arttırılır ve burada rüzgarın takılmaması sağlanır. Rüzgar şiddetini arttırmasıyla tekne iyice yan yatmaya başlayacaktır. Fin keel su kesimi olan teknelerde 25°, salma omurga gibi ağır deplasmanlı teknelerde 30°, hareketli salmalı hafif yarış teknelerinde 15°’den fazla yatması durumunda hidrodinamik performans azalır. Buna engel olmak için yelkenler küçültülür yani camadan vurulur. 




Klasik tipte mandarla direğe çekilen donanımlarda, yelken bumbaya yakın olan tarafından aşağıya doğru küçültülür. Mandar laçka edilerek, orsa yakasındaki matafyon bumba üzerindeki kancaya tespit edilir. Bu matafyon ile aynı seviyede, yelkenin boylu boyunca bir sıra küçük matafyon daha vardır. Bunlardan en arkadaki, güngörmez yakasındakinden bir halat geçer, bu ipin boşunu almakla yelken arkadan aşağı iner. Mandar laçka edilir. Orsa yakası da aşağı indirilir. Bu iki yaka bumba seviyesine sabitlendikten sonra, arada kalan matafyonlardan geçen serbest iplerde yelkenin kıvrımlarını bumbanın etrafına tespit ederler.Bazı donanımlarda bunu tek bir halat ile kokpitten yapmak mümkün olabilir.Birinci camadan düzeyinde yelken yüzeyi 1/3 oranında azalmıştır. İkinci camadan neredeyse yelkenin yarısı kadardır.Özellikle roller olan ana yelkenlerde camadan vurmak daha kolaydır. Kokpite gelen roller iplerinden birisi yelkeni açarken, diğeri kapatır.